Trębaczów

Parafia – p.w. NMP Wniebowziętej w Trębaczowie

Trębaczów 31, 63–642 Perzów
tel. 62 786 11 73

Księża

Ksiądz mgr Marcin Nowicki – Administrator

Historia

Parafia

Parafię erygowano najprawdopodobniej w XIII wieku, podczas lokacji wsi na prawie średzkim, jednak pierwsza wzmianka o parafii w Trębaczowie znajduje się w dokumencie wystawionym 14 stycznia 1376 roku w Awinionie przez kardynała Jana od świętego Marka, biskupa Sabiny, który wymienia „Trembeczow”, wśród parafii archiprezbiteratu sycowskiego „sedes Warthinbergensis”.W 1440 roku Bernard Gawron, pleban w Trębaczowie i komendariusz w Bralinie, zapisał kościołowi dwa dobra jemu podane na wieczną pamięć. Od XIV wieku przy parafii istniała szkoła. W połowie XVI stulecia, kościół przejęli protestanci. Świątynia na powrót stała się katolicką w roku 1596, gdy nowym właścicielem wsi został burgrabia Abraham von Dohna. On też zobowiązał się wobec ówczesnego proboszcza, Jana Kuny i jego następców w zamian za rezygnacje z 24 korców pszenicy i tyleż samo owsa z pól Gawronowych, do następujących świadczeń: dostęp do łąk dla bydła na posiadłościach pańskich, uprawa jednej czwartej lnu na polach pańskich, dostęp do drzewa budowlanego i na opał i do tego podarował jeszcze łąkę. W 1633 roku, wszystkie świątynie w dekanacie przeszły w ręce protestantów, a duchownych katolickich przepędzono. W roku 1637 katolicy odzyskali kościół na stałe, a proboszczem w Trębaczowie został ks. Jan Melde (wcześniej proboszcz w Sycowie, zmarł 28 sierpnia 1666 r.). W akcie z wizytacji dokonanej 13 kwietnia 1638 roku, przez archidiakona Piotra Gebauera stwierdzono, że kościół trębaczowski poświęcony Apostołowi Mateuszowi jest mały, biedny, splądrowany i bez dochodów. W aktach wizytacyjnych kanonika Martina Filipa Waltera, z 1651 roku, wspomniana jest darowizna ziemska na rzecz kościoła. W tym czasie uposażenie proboszcza składało się z 2 łanów, z należących się 8 małdratów240 żyta i owsa pobierał tylko 5, z 48 łanów i 3 folwarków nie dostawał nic, miał dwóch poddanych chłopów do roboty i staw rybny położony w pobliżu. Zaś sam kościół, pod wezwaniem św. Mateusza, jest mały, ciasny, brak w nim kielicha, na wieży wiszą trzy dzwony. Zbyczyna należała wtedy do kościoła filialnego w Nowej Wsi. Prawdopodobnie od 1654 roku, proboszcz trębaczowski ma do pomocy kapelana. Według protokołu powizytacyjnego biskupa sufragana wrocławskiego i archidiakona Karola Franciszka Neandera, z 1666 roku, kościół ku czci świętego Mateusza jest drewniany, na wieży wiszą trzy dzwony, sklepienie drewniane łukowane, posadzka ceglana. Ołtarz stary z figurami apostołów, w środku figura Matki Boskiej. Tabernakulum proste na podstawie ołtarza. Chrzcielnica drewniana, konfesjonał harmonijnie ustawiony przy zakrystii. Kapelanem w Trębaczowie jest ks. Tomasz Michał Krysla (wcześniej kapelan w Rychtalu, późniejszy proboszcz w Bralinie, gdzie zmarł 13 lutego 1682 r.). W latach 1666 – 1669 proboszczem trębaczowskim był ks. Jan Ferdynand Bestling. (urodzony w Oleśnie, studiował w Ołomuńcu i w Pradze, kapelan w Sycowie, w l. 1664 – 1666 prob. w Bralinie, a od 1669 w Sycowie. Zmarł 10 października 1680 r.). Jego następcą został ks. Paweł Franciszek Moritz, posługujący tutaj do śmierci, 5 marca 1685 roku. Pochowany został w Rychtalu. 6 lipca 1677 roku, pożar zniszczył budynek probostwa. Kolejnym duszpasterzem w Trębaczowie był ks. Andrzej Jan Józef (rodem z Rychtala, w latach 1682 -1685 prob. w Bralinie), którego staraniem w 1686 roku, kościół otrzymał nowe dzwony „Mateusz” i „Andrzej”, odlane przez Zygmunta Götza we Wrocławiu. W 1707 roku umiera ks. Andrzej Jan Józef. Zaproponowany na proboszcza kapelan trębaczowski Walenty Wencel Mauri nie został zatwierdzony przez Biskupa, gdyż kolatorzy kościoła dalborowskiego oprotestowali tą prezentacje jako dokonaną jedynie przez właściciela dóbr – pana stanowego. Proboszczem zostaje ks. Jerzy Antoni Wollny (rodem z Rychtala, świecenia w 1702 r.). 19 września 1720 zmarł ks. Wollny jego następcą został ks. Antoni Franciszek Jurczyk (urodzony w Oleśnie, wyświecony na kapłana w 1716 roku, kapelan w Sycowie, od 4 grudnia 1720 roku, prob. w Trębaczowie, Actuarius circuli, w l. 1743 -1744 administrator w Namysłowie, zmarł 4 października 1771 roku, po 51 latach posługi w Trębaczowie). Nowym proboszczem został ks. Paweł Antoni Moritz, (ur. w Barcinku około 1737 roku, wyświęcony 1759 r., kapelan w Sycowie, administrator w Oleśnicy, w latach 1764 -1771 proboszcz w Turkowach, zmarł 27 września 1797 roku), którego staraniem w 1777 roku, w miejscu dawnego, drewnianego, zbudowano obecny murowany kościół pw. Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej. Prace murarskie wykonał mistrz murarski Józef Blatch z Rychtala, a ciesielkę Jerzy Rataj. W nocy 16 lutego 1791 r. włamano się i dokonano napadu rabunkowego na kościół. Po śmierci ks. Moritza parafią zarządzał kapelan Mateusz Hübner. Od 7 listopada 1797 roku, proboszczem w Trębaczowie był ks. Franciszek Forner (wcześniej kapelan w Sycowie, zmarł 31 stycznia 1815 roku, w wieku 50 lat). W 1799 kapelanem w Trębaczowie był ks. Jan Kompałła, późniejszy długoletni proboszcz w Ostrowie Wielkopolskim, inicjator powstania katolickiego gimnazjum w Ostrowie. W 1805 roku, kapelanem w Trębaczowie był ks. Filip Krause. Na podstawie edyktu z 14 września 1811 roku, przypadła parafii przez spuściznę ziemia, co spowodowało konieczność powiększenia budynków gospodarczych, na co uzyskano zgodę patronatu 30 listopada 1814 roku. Od 1815 roku posługuje tutaj ks. Jan Nepomuk Józef Antoni Giemsa, chętnie słuchany kaznodzieja (urodzony w 15 lutego 1785 roku w Jemielnicy, wyświecony 28 października 1807 roku, kapelan w Falkowicach, Krzyżownikach, administrator w Namysłowie, kapelan w Sycowie). W latach 1833 -1834 malowanie kościoła przeprowadził malarz A. Mroziński. W nocy z 18 na 19 maja 1842 r. dokonano bluźnierczego czynu na kościele – włamano się i zrabowano cyborium z Najświętszym Sakramentem. Książę Karol Biron von Kurland wyznaczył nagrodę w wysokości 50 talarów za ujęcie sprawcy, jednak bezskutecznie. 23 maja 1853 roku, zmarł ks. Jan Giemsa. Jego kapelan ks. Daniel Stasch, (ur. 12 kwietnia 1821 roku, w Bralinie, wyświęcony 1 lipca 1849 r. kapelan w Sycowie, od 15 lutego 1850 roku, kapelan w Trębaczowie, gorliwy duchowny) został jego następcą. Zmarł 21 października 1871 r. w skutek zarażenia, podczas udzielania pomocy chorym. Kolejnym proboszczem w Trębaczowie od 1872 zostaje urodzony 24 marca 1834 roku, w Chojęcinie ks. Aleksander Zajadacz, syn tamtejszego nauczyciela, wybitny duszpasterz, sławny kaznodzieja, działacz społeczny. Jego wujem był ks. Gogol, proboszcz w Bukowicach, dzięki któremu został kapłanem. Świecenia przyjął 2 lipca 1859 roku. Jego krewnym ze strony matki był ks. Ignacy Kupietz, proboszcz z Sycowa, któremu ufundował nagrobek, i był wykonawcą jego testamentu. W latach 1869 -1872, administrator w Nowej Wsi Książęcej. Budowniczy trzech szkół parafialnych (Wioska, Mąkoszyce, Dziesławice) kościoła i probostwa w Międzyborzu, Od 2 października 1882 r. został archiprezbiterem a 16 marca 1889 roku, biskup Georg Kopp mianował go komisarzem książęco – biskupim. Całe jego życie było pracą zbożną i trudem. Zmarł po krótkiej chorobie nad ranem w I niedzielę adwentu, 29 listopada 1896 roku. Uroczysty pogrzeb, będący świadectwem jego życia odbył się 2 grudnia 1896 roku. W 1878 roku, remont, drewnianej wieży kościoła przeprowadził Szymon Lidzba z Trębaczowa, a w 1888 odmalowano wnętrze kościoła. 21 sierpnia 1890 – o godz. 7.00 rano gdy w kościele odprawiało się nabożeństwo dla dzieci szkolnych, w wieżę kościoła uderzył grom. Pospiesznie zaczęto wynosić ruchomości kościoła, oraz Najświętszy Sakrament. Dzięki szybkiej interwencji murarzy pracujących przy kościele, w porę udało się zagasić pożar. Sto lat później (20 sierpnia 1990 roku) burza strąciła z wieży żeliwny krzyż. W l. 1897 -1915 proboszczem w Trębaczowie był ks. Ryszard Liwowski (urodzony 29 lipca 1865 roku, święcenia 27 lipca 1889, kapelan we Wrocławiu proboszcz w Dziadowej Kłodzie od 29 października 1892, roku, zmarł 20 czerwca 1919 we Wrocławiu, pochowany 25 czerwca 1919 r. na cmentarzu w Trębaczowie). W 1908 roku, przeprowadzono gruntowny remont kościoła, a w 1909 zbudowano obecne probostwo. Od 15 kwietnia 1915 roku tymczasowo parafią zarządzał ks. Franciszek Bromm z Nowej Wsi Książęcej do 20 lipca 1915 r., gdy nowym proboszczem w Trębaczowie został ks. Andrzej Czech (ur. 28 maja 1884 roku, w Falkowicach pod Opolem, świecenia 17 czerwca 1909 r., kapelan w Sycowie i od 28 września 1910 roku, w parafii św. Piotra w Berlinie). Remont ołtarza głównego i malowanie kościoła w 1916 roku przeprowadził zakład Carla Liebicha z Wrocławia, a remontu organów w 1921 r. dokonał Józef Bach z Rychtala. W 1922 roku wymieniono dach na kościele, w 1926 przeprowadzono remont wieży kościoła, a w 1935 roku odmalowano wnętrze świątyni. 30 grudnia 1935 roku umiera ks. Andrzej Czech. Administratorem kościoła do czasu ustanowienia nowego proboszcza był ks. Piotr Kaczmarek. Od 1 maja 1936 roku, proboszczem w Trębaczowie jest ks. Zbigniew Wroniewicz (ur. 18 lipca 1906 w Miłosławiu, święcenia 16 czerwca 1929 r. od 1 lipca tego samego roku, wikary w Kępnie, gdzie przez kilka miesięcy w 1930 roku, pod okiem księdza dziekana z Kępna posługiwał w parafii w Bralinie, osieroconej po śmierci księdza Tomasza Gabriela, od 1 września 1930 roku, nauczyciel religii w męskim gimnazjum im ks. H. Kołłątaja w Krotoszynie. Ze względu na zły stan zdrowia 10 lipca 1932 roku, przeszedł na mansjonariat przy kolegiacie farnej w Poznaniu, dziekan dekanatu bralińskiego od 24 sierpnia 1945 roku. Od 5 listopada 1948 roku, proboszcz w Zaniemyślu, od 12 września 1961 roku, kanonik gremialny kapituły kolegiackiej w Środzie Wielkopolskiej, zmarł 10 lutego 1975 roku). 3 kwietnia 1939 roku, parafia otrzymała relikwie św. Wojciecha. Po 1 września 1939 r. msze święte w kościele mogły być odprawiane tylko w niedziele w godzinach od 9 do 11. W tygodniu nabożeństwa i msze odprawiano w kaplicach na probostwie lub w domu zakonnym. 9 lipca 1941 roku odprawione zostało ostatnie nabożeństwo dla Polaków, a kościół zamknięto. Następnego dnia ks. Wroniewicz zostaje zmuszony opuścić probostwo. Po interwencji ks. Lissy ze Smogorzowa, kościół otwarto tylko dla Niemców. Po śmierci proboszcza ze Smogorzowa, kościołem administrował pochodzący z Turkowych ks. Franciszek Wittek, powojenny, długoletni proboszcz w Dziadowej Kłodzie. Po opuszczeniu probostwa ks. Wroniewicz zamieszkał w Zbyczynie, gdzie zachorował na zapalenie wszystkich stawów. Choroba uchroniła go jednak od wywiezienia do obozu koncentracyjnego. Potajemnie leczono go w szpitalach we Wrocławiu, Głuchołazach i Nysie. Od 1 maja 1942 roku znalazł schronienie u Klary i Antoniego Pawelków na leśniczówce w Miechowie. Pozostał tam do 1 lutego 1945 roku, z przerwą 2 tygodni w 1944, gdy ukrywał się w Dziadowej Kłodzie. W czasie ukrycia był kapelanem AK na rejon Kępna i Sycowa. W 1943 r. okupant zabrał z wieży kościoła dwa dzwony. 2 lutego 1945 ks. Z. Wroniewicz powrócił do Trębaczowa. W 1948 roku, w Poznaniu odlano nowy duży dzwon „Mateusz”, mały odlano w 1955 r. 21 października 1948 roku, proboszczem został ks. Henryk Kaliszan, (ur. 11 grudnia 1911, wyświęcony 11 lipca 1938, w czasie II wojny światowej był więźniem w Dachau. Jego współwięźniem był bł. ks. Marian Konopiński, któremu towarzyszył w ostatnich chwilach życia. Od 1 lipca 1955 roku, proboszcz w Ludomach, zmarł 1 listopada 2001 r.) W latach 1955 -1959 proboszczem w Trębaczowie, był ks. Adolf Stopa (ur. 10 października 1915 roku w Gliwicach, w 1937 r. wstąpił do zakonu Misjonarzy Oblatów, wyświecony na kapłana 9 maja 1943 r. Przedostał się do Anglii gdzie był kapelanem dywizjonu lotniczego 307. Po wojnie kapłan archidiecezji poznańskiej od 1951 wikary w Śremie, proboszcz w Trębaczowie, następnie misjonarz w Australii i Tasmanii, zmarł w 1988 roku we Francji) W latach 1959 – 1962, gdy proboszczem w Trębaczowie był ks. Lucjan Ronduda (ur. 7 czerwca 1920 r. w czasie II wojny, walczył w Świętokrzyskim w oddziale AK, wyświęcony 19 lutego 1950 roku, kapelan przy kościele świętego Krzyża w Szmotułach, proboszcz w Kazimierzu, od 1995 roku przeszedł na emeryturę i zamieszkał w Milanówku, zmarł 24 listopada 2004 r.), kościół poddano licznym remontom: odmalowano wnętrze, wymieniono gonty na wieżach, położono nową posadzkę w nawie kościoła. W 1962 – 1963 tymczasowo parafią zarządzał ks. dziekan Feliks Szleszkowski z Mąkoszyc i ks. Wiktor Nowak z Domasłowa a od 1963 roku, posługuje w Trębaczowie ks. Marian Marcinkowski (ur. w 1914 r., w czasie wojny więzień obozu koncentracyjnego Mathausen, wyświęcony 21 lutego 1948 r., wikary Międzychodziu od 1951 prob. w Ruchocicach od 1955 i Trębaczowie, od 1975 r. emeryt w Ostrowie Wlkp., następnie zamieszkał na Śląsku, gdzie zmarł) W 1968 roku, przebudowano wieżę kościoła, dolną kondygnację konstrukcji szachulcowej, zastąpiono murowaną. Od 1975 r. proboszczem w Trębaczowie został ks. Franciszek Stasik (wyświęcony 26 maja 1956 roku, wikary w Kościanie, Czarnkowie, Ostrowie Wlkp., Ostrzeszowie, Zbąszynie, Międzychodzie, proboszcz w Parkowie, Trębaczowie i Chojnie nad Wartą. Po przejściu na emeryturę zamieszkał w Ostrowie Wlkp. Zmarł 12 marca 2007 r.), którego staraniem w 1981 roku, wymieniono instalację elektryczną w kościele oraz odmalowano jego wnętrze. Od 30 czerwca 1990 roku, duszpasterzem parafii był ks. Jerzy Kondal, dzięki któremu w 1991 roku, przeprowadzono remont wieży, w 1994 roku, remont dachu, w latach 1996 -1997 gruntownie odnowiono wnętrza kościoła, a w 1998 roku, położono chodnik wokół kościoła. 1 sierpnia 1998 roku, proboszczem w Trębaczowie został ks. Eugeniusz Walczak. 27 i 28 lipca 2002 roku w Trębaczowie, dzięki telebimowi, młodzież z całej diecezji mogła uczestniczyć w spotkaniu z Ojcem Świętym Janem Pawłem II, goszczącym na XVII Światowych Dniach Młodzieży w Toronto. W 2003 roku, wymieniono gonty na wieżach kościoła, a w latach 2007 -2008 przeprowadzono remont organów. Od 13 lutego 2010 roku, posługuje tutaj ks. Józef Lipiński. W 2011 roku, osuszono ściany i fundamenty świątyni; wymieniono dach, obicie wieży, okna; świątynię na nowo otynkowano i odmalowano elewację.

Kościół

Kościół murowany, orientowany, jednonawowy z 1777 roku, prezbiterium zamknięte poligonalnie, od zachodu drewniana wieża, nakryta baniastym hełmem kształtu barokowego, mniejsza po środku dachu na sygnaturkę. We wnętrzu strop z fasetą. Większość zabytkowego wyposażenia znajduje się w muzeach:

• „Madonna z Trębaczowa” (prawdopodobnie z dawnego ołtarza) z około 1400 roku – Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu.

• płaskorzeźba „Złożenie do grobu” z 1520 roku, której autorstwo przypisywane jest jednemu z uczniów Witta Stwosza – depozyt w Muzeum Archidiecezjalnym w Poznaniu, w kruchcie kościoła gipsowa kopia. Zabytkowa płaskorzeźba była także pomnikiem żołnierzy z parafii Trębaczów, którzy polegli na frontach I wojny światowej. W wieży powiesiłem odnowiony, stary obraz „Złożenie Pana Jezusa do grobu”, jako pamiątkę za naszych poległych. Ten obraz jest bardzo stary, ma wielką wartość… ogłosił z ambony, w niedzielę, 4 marca 1919 roku, ks. Andrzej Czech.

• chrzcielnica (anioł na kuli ziemskiej dźwigający czaszę) z XVII wieku – Muzeum Archidiecezjalne w Poznaniu,

• figura anioła (prawdopodobnie ze zwieńczenia dawnego głównego ołtarza) z XVII wieku w Muzeum Archidiecezjalnym w Poznaniu,

• figury Matki Boskiej, św. Jana, (obydwie z grupy Ukrzyżowania) św. Anny i św. Łukasza z XVIII wieku – Muzeum Archidiecezjalne w Poznaniu.

  W kościele zachowały się:

• ołtarz główny z XVIII wieku, z kopią obrazu „Wniebowzięcie” Guido Renii z 1916 roku, tabernakulum barokowe z trzyczęściowym tronem obracanym, po bokach figury św. Antoniego i św. Franciszka z 1919 roku,

• organy z 1782 roku, dziesięciogłosowe (pierwotne 8 gł. bez pedału), traktura mechaniczna, i rozbudowane w 1859 r. i remontowane w 1877 r., przez Jana Spiegla z Rychtala, budowniczego organów z katedry włocławskiej,

• ambona i konfesjonał datowane na XVIII/XIX wiek,

• wielki krzyż z ołtarza bocznego pochodzi ze zburzonego kościoła w okolicach Verdun we Francji. Został przywieziony po zakończeniu I wojny światowej przez walczącego w armii pruskiej Andrzeja Głowika. Początkowo wisiał w mieszkaniu Głowika na wiatraku w Zbyczynie, ale po namowie księdza Zbigniewa Wroniewicza, Głowik ofiarował krzyż do kościoła w Trębaczowie,

• dwa feretrony z XIX w.,

• droga krzyżowa z 1896 roku,

• chrzcielnica i balustrada w prezbiterium – XIX wiek,

• obraz „Dusze w czyśćcu cierpiące” z XIX wieku,

• terakotowe figury Serca Pana Jezusa, św. Józefa, św. Jana Nepomucena i św. Andrzeja Boboli – z początku XX wieku,

• obraz „Męczeństwo św. Wojciecha„ z 1997 roku.

  Wystroju wnętrza dopełniają malowidła:

• w płycinach balustrady chóru z XIX w.– wieńce oraz kosze z kwiatami i ziołami,

• polichromie sufitu kościoła z 1935 r. autorstwa artysty malarza Kazimierza Idczaka, przedstawiają: „Wniebowzięcie” w prezbiterium, a w nawie kościoła „Pokłon trzech króli” i „Zdjęcie z krzyża” – (na obrazie przedstawiającym „ Zdjęcie z Krzyża” sportretowany jest ks. A. Czech – postać trzymająca drabinę),

• pozostałe elementy malatury wykonano w 1997 roku, podczas malowania kościoła.